گیاهان پیازی و غده ای چه تفاوتی دارند؟

در فرهنگ ما بیشتر گیاهانی که ریشه های غده ای و برجسته دارند، گیاهان پیازی نامیده می شوند. پیاز یا غده ای که گیاه در زیر خاک پنهان کرده در واقع نقش منبع ذخیره انرژی و مواد غذایی گیاه را دارد که گیاه هنگام نیاز از آن استفاده می کند. در حقیقت گیاهان مختلفی هستند که از استراتژی مشابه استفاده می کنند و همه آن ها لزوماً پیاز تولید نمی کنند. برخی از گیاهان تولید غده را انتخاب کرده و برخی دیگر کورم (یا پداژه)، ریزوم و یا غده تولید می کنند. معمولاً این 4 نوع ریشه از نظر عموم مردم یکسان در نظر گرفته می شوند چرا که عملکرد کلی آن ها مشابه است که همان ذخیره انرژی و غذا برای زمستان و ماه های سخت و کم آب است.

پیاز در حقیقت بخش فشرده شده ساقه است که به شکل پیاز در زیر زمین پنهان شده و در خود یک جوانه (جوانه تغییر یافته) دارد. این جوانه محل رشد گیاه جدید است که توسط برگ های فلسی شکل محاصره شده است. کورم هم تا حدی ویژگی های مشابه عده را دارد با این تفاوت که مواد غذایی نه در برگ های فلسی شکل تغییر یافته، بلکه در خود ساقه ذخیره می شود. کورم به صورت عمودی رشد می کند و در بالای خود یک جوانه دارد. جوانه های دیگری هم معمولاً در طول بدنه از کنار وجود داشته و آماده رشد هستند. از جمله گیاهان کورمی می توان به گلایول و زعفران اشاره کرد.

غده یا  tuber  به نسبت شباهت زیادی به کورم دارد. غده هم بخش ساقه گیاه است که در زیر خاک برجسته تر شده و مرکز ذخیره مواد غذایی است. تفاوت اصلی غده با کورم، عدم وجود بخش تحتانی آن است که ریشه را از ساقه مجزا می کند. این بخش  basal plate  یا صفحه ساقه ای نامیده می شود که از بخش پایین آن ریشه ها رشد کرده و از بالای آن ساقه (در واقع پیاز یا کورم) قرار دارد. تفاوت دیگر غده و دو مورد قبلی، وجود تعداد زیادی جوانه در سطح آن است که معمولاً به آن «چشم» گفته می شود. از مشهور ترین گیاهان غده ای می توان سیب زمینی و فیل گوش را نام برد. و در نهایت ریزوم ساقه تغییر یافته و زیر زمینی است که به صورت افقی رشد می کند. مثل زنجبیل و بامبو.

البته برخی گیاهان ریشه ای هم اعضای غده ای مانند دارند ولی این بخش از گیاه واقعاً ریشه گیاه است و نه ساقه تغییر یافته. هر چند عملکرد آن مشابه است. شلغم، هویج و تربچه از جمله این موارد هستند.

تشخیص گیاهان پیازی واقعی

پیازها معمولاً بیضوی شکل هستند  سر آن ها کمی تیز است، درست مانند پیازی که می خوریم. ساختاری داخلی پیاز را به راحتی می توان با برش زدن آن مشاهده کرد. بحش تحتانی پیاز معمولاً جوانه ای کوچک دارد و نحوه قرار گیری آن در لا به لای برگ های چند لایه اطراف آن را تا حدی شبیه به یک گل می کند. اطراف این جوانه برگ های فلسی شکل سفید و تازه قرار دارند که تمام غذا و مواد مورد نیاز گیاه را در خود ذخیره کرده اند. صفحه تحتانی پیاز به عنوان ساختاری برای حفظ و نگهداری برگ ها استفاده می شود که آن را به ریشه متصل کرده است. بیشتر انواع ریشه های پیازی لایه ای نازک برای محافظت از خود دارند.

پیازها ممکن است نیام دار یا غیر نیام دار باشند. پیازهای نیام دار لایه ای محافظ و فلس مانند در اطراف خود دارند که از آنها در مقابل صدمات خارجی و از بین رفتن محافظت می کند. لاله، سنبل، نرگس و سرده  سیر  (سیر، پیاز، تره و ...) از این موارد هستند. گیاهان پیازی بدون نیام چنین لایه محافظی ندارند و در نتیجه پیش از کاشت باید دائماً در محیطی مرطوب و مناسب باشند.  سوسن  یکی از انواع پیاز های غیر نیام دار است.

تشخیص گیاهان غده ای

همان طور که گفته شد تفاوت اصلی غده ( tuber ) با پیاز نداشتن صفحه تحتانی است. همچنین از آن جا محل ذخیره انرژی و مواد غذایی در غده ها خود ساقه است (و نه برگ)، شکل غده می تواند متفاوت باشد. بنابراین غده ممکن است افقی، عمودی، اسوانه ای، تخت و ... باشد. گیاهان غده ای معمولاً چندین غده در ریشه های خود تولید می کنند و در واقع غده ها به صورت خوشه ای در گیاه ایجاد می شوند.

تکثیر در گیاهان غده ای و پیازی

در گیاهان پیازی، پیاز جدید معمولاً از اطراف پیاز اصلی ایجاد می شود. پیاز جدید در واقع از جوانه اصلی که در انتهای پیاز اولیه قرار دارد تشکیل می شود. این در حالی است که گیاهان غده ای نه از یک نقطه، بلکه از چندین نقطه قابلیت تکثیر دارند. در سطح هر غده چندین جوانه وجود دارد که می تواند به ایجاد ساقه های جدید منجر شود. تکثیر گیاهان غده ای به سادگی با جدا کردن بخشی از ریشه که جوانه در خود دارد یا کاشت دانه های آن امکان پذیر است.

*سوالات بیشتر خودتون را از طریق لینک (www.drgyah.com) و در بخش مشاوره از کارشناسان ما بپرسید..

ویا با شماره زیر در ارتباط باشید .

09120606055

*دکترگیاه،پزشک گیاه شما